ΑΦΙΕΡΩΜΑ  ΣΤΗΝ  ΑΙΓΑΙΑΚΗ  ΜΙΚΡΑ  ΑΣΙΑ – 3ο

Τριήρις  του  ναυτικού  των  ιωνικών  πόλεων

                                                                                                                     Έτσι  αρχίζει  την  " ΙΛΙΑΔΑ"  του  ο  Όμηρος ...

...Την   ίδια   στιγμή   ακουστήκανε   οι   δώδεκα   χτύποι   της   καμπάνας   του   ρολογιού   της    Αγίας   Φωτεινής   στη   Σμύρνη.  Ο   δάσκαλος   σηκώθηκε.

- Όρθιοι   και   ενός   λεπτού   σιγή    για   να  τιμήσουμε  τη   δόξα   της   αρχαίας   Ελλάδας.  Στο   θέατρο   αυτό   αντηχούσαν  οι  τραγωδίες   του   Αισχύλου

και   του   Σοφοκλή. Εδώ   έψαλλε   τα   αθάνατα   έπη   του  ο   Όμηρος. Τα  παιδιά  δεν   είχανε   ιδέα   για   αρχαίο   θέατρο.

Κοιτάζανε  το δάσκαλο  και  ξεροκαταπίνανε  διψασμένα ...  Αφού  πέρασε  ένα  λεπτό,  ο  δάσκαλος   δείχνοντας  με  το  χέρι  του  κατά   το  βορρά  ρώτησε :

- Πώς  λέγεται  το  ψηλό  εκείνο  βουνό ;

- Mανισά  Νταγ.

- Το  ελληνικό  του  όνομα !

- Μμ ...

- Το  διδαχθήκατε   στο  μάθημα  της  Πατριδογνωσίας.

- Σίπυλος,  κύριε ,  απάντησε   ο   Αρίστος.

- Το  άλλο , το  ψηλότερο  ανατολικά ;

- To  Mποζ  Νταγ,  κύριε ;

- Ναι , την  ελληνική  του  ονομασία.

- Τμώλος,  κύριε,  φώναξαν  μαζί  μερικοί  μαθητές.

- Μπράβο!

Ο  δάσκαλος   άνοιξε  τα  μπράτσα  του   διάπλατα   κι   αγκάλιασε   το   μισό  ορίζοντα :

-  Όλα  αυτά  ήταν  ελληνικά ! ..

Κοσμά  Πολίτη , «Στου   Χατζηφράγκου» (απόσπασμα)

                  το   Τέμπλο   της   Αθηνάς   στην   Ακρόπολη   της   Περγάμου  -  Αρχαιολογικό   Μουσείο   Βερολίνου

το  αρχαίο στάδιο  της  Αφροδισιάδας  

...Ο  Άγιος  Βασίλης  πήρε  το  μαχαίρι  και  σταύρωσε  τη  βασιλόπιτα  κι  είπε  :   «  Εις  το  όνομα  του Πατρός  και  του  Υιού  και  του  Αγίου  Πνεύματος !» Κι  έκοψε  το  πρώτο  το  κομμάτι  κι   είπε  :  «του Χριστού» ,  έκοψε  το  δεύτερο  κι   είπε  :   « της   Παναγίας » ,  κι  ύστερα  έκοψε  το   τρίτο   και   δεν είπε  :  « του  Αγίου  Βασιλείου »,  αλλά  είπε :  «  του  νοικοκύρη  του  Γιάννη  του  Βλογημένου ! ».  Πετάγεται  ο  Γιάννης  και  του  λέγει :

''Γέροντα, ξέχασες   τον  Αϊ – Βασίλη ! ” Του   λέγει   ο   Άγιος  :   «  Αλήθεια  τον  ξέχασα !». Κι  έκοψε  ένα  κομμάτι  κι   είπε  :  «  Του  δούλου  του  Θεού  Βασιλείου ! ».  Ύστερα  έκοψε  πολλά  κομμάτια ,  και  σε   κάθε   ένα   που   έκοβε   έλεγε  : ''της   νοικοκυράς'',  ''του  μωρού'' , ''του   δούλου   του   Θεού   Μάρκου   του   μογιλάλου'' ,  ''του  σπιτιού'' ,  ''των   ζωντανών'' ,  ''των   φτωχών ''. Λέγει  πάλι  ο  Γιάννης  στον   Άγιο  : '' Γέροντα  γιατί  δεν  έκοψες  για  την  αγιοσύνη  σου ; ''.   Tου  λέγει  ο  Άγιος  :  '' Έκοψα  ,  ευλογημένε ! '' Μα  ο  Γιάννης  δεν  κατάλαβε  τίποτα ,  ο   καλότυχος ! ...

Φώτη  Κόντογλου, «Το  βλογημένο  μαντρί» (απόσπασμα)

Ο ΖΕΪΜΠΕΚΙΚΟΣ ΧΟΡΟΣ

Οι   Τούρκοι   λαογράφοι   χωρίζουν  τους   ζεϊμπέκικους  χορούς  σε  δύο  ομάδες : τα  βαριά  ζεϊμπέκικα  και τα  γρήγορα  ζεϊμπέκικα Ο  ζεϊμπέκικος  θεωρείται  σύμφωνα  με  την  παράδοση  ανδρικός  χορός. Η μουσική  που   συνοδεύει   το   χορό  έχει   εννιά   μέτρα   με   την   εξής  σειρά : 9/16  ,   9/8  ,   9/4  ,   9/2 Τα  πιο  βαριά  μέτρα   είναι   τα  9/4   και   9/2 .  Ο   αργός   ζεϊμπέκικος   είναι    9/4   (2+2+2+3/4)   και   ο   γρήγορος    ζεϊμπέκικος    είναι   9/8  (2+2+2+3/8). Συνήθως  χορεύεται  ομαδικά .  Οι  εφέδες , όταν  έπαιζαν  τα  ζεϊμπέκικα  στο  βουνό ,  τα  χόρευαν  πάντα  μόνοι  τους ,  ένας - ένας , πότε  δύο- δύο  ή  ομαδικά. Ο  ζεϊμπέκικος  σε  ανοιχτό  χώρο   εκτελείται   συνήθως   με   τη  συνοδεία   τριών (3)  μουσικών  οργάνων  :   ενός (1)  τυμπάνου   και   δύο  (2)  ζουρνάδων, ενώ  σε  κλειστό  χώρο  εκτελείται  μόνο  με   μπαγλαμά  ( baglama – saz ) . Ο  χορός  του  Εφέ    είναι  πάντοτε  βαρύς ,  σέρτικος,  ενώ   του   Ζεϊμπέκη   είναι   πιο  κομψός  και  χαριτωμένος.  Ο  Ζεϊμπέκης   βγαίνει   στην  πλατεία  όπου εκτελείται   ο  χορός   και   ρίχνει  τις   βόλτες  του . Ακουμπάει  τα  δάχτυλά  του  με  μια  ξαφνική  και  βίαιη  κίνηση  στο  χώμα,  σηκώνεται   απότομα, παίρνει στα    χέρια    του    το    σπαθί  ή    το    όπλο  του   και   συνεχίζει   τις   βόλτες  του.  Με  το  τέλος  της  βόλτας  – ενώ  ο  ζουρνατζής  αλλάζει μουσικό μοτίβο ο Ζεϊμπέκης   σηκώνει   τα    χέρια   του   ψηλά   και   αρχίζει   να   χορεύει  υπακούοντας στο  ρυθμό  του  χορού.   Μια  παραδοσιακή   φιγούρα,  που  και  σήμερα εκτελείται ,  είναι   να   χτυπά   ο   Ζεϊμπέκης    το   ένα   χέρι  στην  μπότα  του   και  το   άλλο   χέρι  στο  όπλο  του . Γενικά  οι  χορευτές  του  ζεϊμπέκικου  όλων  των  περιοχών  της    Αιγαιακής    Μικράς    Ασίας   διακρίνονται   από   : Το  υπερήφανο  και  αρρενωπό  ύφος , τη  σοβαρότητα , την  αξιοπρέπεια , τη  λεβεντιά  και  την  ιδιαίτερη  αφοσίωση  στις  απαιτήσεις  του  χορού. Οι    τρεμουλιαστές   και   περιττές  κινήσεις,  οι    χειρονομίες,  τα   νάζια   κλπ.   στοιχεία  που  χαρακτηρίζουν   άλλους  Ανατολίτικους  χορούς,  είναι  εντελώς διαφορετικά   με   το   πνεύμα   του   ζεϊμπέκικου . Έχει  υποστηριχθεί  από  Έλληνες  και  Τούρκους   μελετητές  ότι  ο  ζεϊμπέκικος της  Μικράς Ασίας  συντηρεί  ίχνη  επιβιωμάτων  από  τις  αρχαίες  λατρευτικές τελετές   προς  τιμήν  του   θεού   Διονύσου .  Η  προσεκτική  παρατήρηση  μιας  κλασικής   κίνησης  του  χορευτή του  ζεϊμπέκικου καθώς  τείνει  το  δεξί  του  χέρι έχοντας  την  παλάμη  ανοιχτή   σε  μια  στάση  σαν   να  στηρίζει   ένα  μεγάλο  δοχείο   ή   δίσκο  ή   σαν  να  κρατάει  φρούτα ,  για  να  τα  προσφέρει  σε  κάποιον, συνετέλεσε  στον    ισχυρισμό   Τούρκων   μελετητών  ότι   η    κίνηση   αυτή   πιθανόν   να   είναι  επιβίωμα   μιας  χειρονομίας του  διονυσιαζόμενου  χορευτή  της Αρχαίας   Ιωνίας ,  που συμβολίζει   την   πρότασή   του   να   προσφέρει   ένα  τσαμπί  σταφύλια .  Οι   πολύ  ζωηρές  και  ταυτόχρονα  βραχύτατες  κινήσεις , στον ζεϊμπέκικο , οι  οποίες   στο σύνολό  τους   εμφανίζουν  δυναμικό  και  επιθετικό  χαρακτήρα ,  δίνουν  την  εντύπωση  ότι  πρόκειται  για  χορογραφία  πολεμικού  ή πυρρίχιου  χορού. Ο  επιθετικός   χαρακτήρας  των  ζεϊμπέκικων  χορών  αποτελεί   βέβαια  κοινό   χαρακτηριστικό   και  άλλων  ομαδικών  πολεμικών  χορών  των λαών   της   Ανατολής  όπως  ο  ποντιακός  πυρρίχιος  (σέρα),  κουρδικοί   πολεμικοί   χοροί,  χοροί   της   κουρδοπερσικής  φυλής  Ζαζά  κ.ά.

Τα  κυριότερα  χαρακτηριστικά  των  ζεϊμπέκικων  τραγουδιών  είναι  τα  εξής :

Eίναι  ανώνυμα   και   διασώθηκαν   μέσω   της   προφορικής   και   γραπτής   παράδοσης  των   λαϊκών   τροβαδούρων   της   τουρκικής   Ανατολίας  , των  Ασίκηδων. Η   σύνθεσή   τους   βασίζεται   συνήθως   σε   μέτρα  7σύλλαβα ,  8σύλλαβα   ή   11σύλλαβα . Τα  περισσότερα  αποτελούνται  από 2 ,3 ή 4 στροφές . Έχουν  όμως  διασωθεί  και τραγούδια  με  επικό  χαρακτήρα, τα οποία  αποτελούνται  από  δεκάδες  στροφές. Σ'  αυτή την  ομάδα  τραγουδιών  ανήκουν  τα   τραγούδια  των  δημοφιλών  λαϊκών  ηρώων  όπως   του   Τσακιτζή  ,   του   Κιόρογλου ,   του   Σεπετσίογλου   κ.ά. Η  ομοιοκαταληξία  είναι  συνήθης  αλλά  όχι  απαραίτητη . Από  πλευράς  περιεχομένου  τα  περισσότερα  ζεϊμπέκικα  τραγούδια  έχουν  κυρίως   χαρακτήρα  επικό  και   κατά   δεύτερο  λόγο  λυρικό. Το  βασικό  χαρακτηριστικό  της   θεματογραφίας   των   ηρωϊκών   τραγουδιών   είναι   η   σταθερή  αναφορά  στην  προσωπικότητα   ενός    Εφέ   ή   ενός  Ζεϊμπέκη. Το   τραγούδι   του Τσακιτζή   διασώζεται   στα   ελληνικά   σε   αρκετές  παραλλαγές   με  σημαντικότερη  την  παραλλαγή  της Ερυθραίας   της   Μικράς   Ασίας :

Ζεϊμπέκικος χορός της  Αιγαιακής Μικράς Ασίας

Δώδεκα  χρονώ  κορίτσι

χήρα  πάει  στη  μάνα  τσης,

τα  στεφάνια  στην  ποδιά  τσης

κι  ήκλαιγε  τον  άντρα  τσης.

Τσακιτζή  παλικαρά,

με  τα  παλικάρια  σου,

που  την  τρέμει  ο  ντουνιάς

την  παλικαριά  σου

και  την  εμορφάδα  σου.

Τσακιτζή  παλικαρά ,

πέρασε  κι  απ' τα  Βουρλά,

πέρασε  κι  από  τ' Αϊντίνι,

Τσακιτζή  λεβέντη,

να  παντρέψεις  ορφανά.

Τσακιτζή , δεν  εβαρέθης

να  γυρίζεις  στα  βουνά,

για  κατέβα  μες  στη  Σμύρνη,

Τσακιτζή  λεβέντη.

Βιβλιογραφία  :  “ Οι  Ζεϊμπέκοι  της  Μικράς  Ασίας ”   Θωμά  Κοροβίνη

“Ο   Τσακιτζής”  Yasar  Kemal ,  μετάφραση - εισαγωγή   Θωμά  Κοροβίνη

Φωτογραφία   :     Από  το  αρχείο  του  συγγραφέα   Θωμά  Κοροβίνη.

«...Η Λύγδα, νοτιοανατολικά   του   Οδεμησίου,  βρισκόταν  στην  καρδιά   της   περιοχής  ,  όπου  δρούσαν  ο  φοβερός  λήσταρχος   Τσακιτζής  κι   άλλες  ομάδες Ζεϊμπέκηδων.  Αποστολή,  λοιπόν,  των τσολιάδων  μας   ήταν  να  ειρηνεύσουν  την  περιοχή  και   να   αποκαταστήσουν   το   νόμο... Και  το  θαύμα  δεν  άργησε  να  γίνει.  Μετά  από  λίγες  μέρες,  οι  Ζεϊμπέκηδες,  πρωτοπαλίκαρα του Τσακιτζή , κατέβαιναν  από  τα  βουνά  για  να  παραδοθούν  και  να ζητήσουν  χάρη.  Πράγματι  ο  Νικολάου   τους  άφηνε  ελεύθερους, αφού  τους  έπαιρνε  τα  όπλα,  που  έστελνε  με αραμπάδες   στο τάγμα - τόσα  πολλά  ήταν...»

Aφήγηση   Έλληνα  στρατιώτη  κατά   τη   διάρκεια   της  Μικρασιατικής   εκστρατείας  στην περιοχή  του  Οδεμησίου  (1919)

Από  το  βιβλίο  του   Γιάννη Π . Καψή   «Χαμένες  πατρίδες »  (1990)

και ακόμη ...

ΠΑΛΙΑ ΜΟΝΑΣΤΗΡΙΑ ΤΗΣ ΑΙΤΩΛΙΑΣ  ΚΑΙ ΤΗΣ ΑΚΑΡΝΑΝΙΑΣ

Το   εκκλησάκι  της  Αγίας  Ελεούσας                   Η   Μονή  Παντοκράτορα  στο

στα  στενά  της  Κλεισούρας                                 Μοναστηράκι  Βόνιτσας.

                                                                               Η Αγία Παρασκευή στην Άνω Χώρα                          Η Μονή του Αγίου Κοσμά του

                                                                               της ορεινής Ναυπακτίας.                                    Αιτωλού στο Μέγα Δένδρο.

Η  Παναγία Παναξιώτισσα  στα                         Ο  Ναός της Θεοτόκου στη Μεγάλη

Χάνια Γαυρολίμνης.                                         Χώρα (Βασιλική ).

Ο  Ναός  των  Εισοδίων  της  Θεοτόκου                      Ο  Ναός  του  Αγίου  Στεφάνου  στο

στο  Λεσίνι  Οινιαδών.                                             στο  Ρίβιο  Φυτειών.

Copyright © Thodis N. Konstantinos, 2010

  BACK TO INDEX PAGE